Co:V0.2 Contra-indicatie&Overgevoeligheid

Inleiding

Algemeen

Deze pagina beschrijft het functioneel ontwerp voor de informatiestandaard Contra-indicatie en Overgevoeligheden (CIO). Dit functioneel ontwerp is onderdeel van de standaardenset voor Medicatieveiligheid. De standaardenset voor Medicatieveiligheid bestaat uit de informatiestandaarden MP, CIO en Lab2Zorg. De informatiestandaard CIO is tot stand gekomen in samenwerking met een projectgroep met deelnemers uit verschillende domeinen in de zorg: huisartsen, specialisten, specialisten ouderenzorg, apothekers, CMIO’s, verpleegkundigen, etc.

Bij het voorschrijven, verstrekken of toedienen van medicatie is voor de patiëntveiligheid een actueel medicatieoverzicht verplicht. Geneesmiddelovergevoeligheden zijn in dit overzicht essentieel. Patiënten kunnen bijvoorbeeld een allergie of niet-allergische overgevoeligheid hebben voor bepaalde geneesmiddelen. Bijwerkingen van geneesmiddelen kunnen schade toebrengen aan de gezondheid. Als zorgverleners met overgevoeligheden rekening houden kan (vervolg)schade bij de patiënt worden beperkt of worden voorkomen. Digitaal registreren en overdragen van geneesmiddelovergevoeligheden is van belang voor goede ondersteuning van zorgverleners bij medicatiebewaking op geneesmiddelovergevoeligheid.

Voor uitwisseling van contra-indicatie en overgevoeligheden worden de volgende zibs gebruikt:

• Contra-indicatie en;
• AllergieIntolerantie

Met daaraan gerelateerd de zibs:

• Patiënt
• Zorgaanbieder
• Zorgverlener

Op deze wiki-pagina worden de doelgroep, kaders & uitgangspunten en kwalificatie van Contra-indicatie en Overgevoeligheden nader toegelicht. Ook worden verschillende use cases beschreven. Onderaan deze wiki-pagina zijn de referenties en de paginahistorie opgenomen.

Doelgroep

De doelgroep voor deze pagina bestaat uit:

• Productmanagers
• Architecten
• Ontwerpers
• Ontwikkelaars
• Testers van XIS-leveranciers
• Regio-organisaties
• Nictiz

Kaders & Uitgangspunten

Richtlijn

De geneesmiddelovergevoeligheden en contra-indicaties zijn een verplicht onderdeel van het medicatieoverzicht zoals aangegeven in de Richtlijn Overdracht van Medicatiegegevens in de Keten. De afspraken uit het project Informatie-uitwisseling geneesmiddelovergevoeligheden staan in het document Registratie en Overdracht geneesmiddelovergevoeligheden januari 2017, versie 1. Het doel van dit project was het opstellen van afspraken over de kenmerken van geneesmiddelovergevoeligheden die uitgewisseld worden tussen zorgverleners en bepalen wat het uitwisselen van de kenmerken betekent voor de informatiestandaarden en –systemen.

Binnen het Programma Medicatieoverdracht zijn 10 stappen onderkend waarmee de informatievoorziening ten behoeve van medicatieveiligheid moet worden verbeterd. Deze 10 stappen zijn nodig om te komen tot een adequaat medicatieoverzicht. Stap 8 betreft de verbeteringen ten behoeve van contra-indicaties en overgevoeligheid. Zowel contra-indicaties als overgevoeligheid zijn opgenomen in het medicatieoverzicht en worden gebruikt bij medicatiebewaking door voorschrijvers en verstrekkers in alle domeinen van de zorg.

De producten uit het Programma Medicatieoverdracht zijn in beheer genomen. Vanuit dit beheer vindt de doorontwikkeling van de informatiestandaard ICA plaats. Het beheer wordt ingericht conform NEN7522 (link naar beheer opnemen).

Infrastructuur

De berichten beschreven in deze informatiestandaard kunnen over elke willekeurige infrastructuur worden getransporteerd. De specificatie van de infrastructuur is buiten scope van deze informatiestandaard.

Wettelijke kaders

Contra-indicatie & overgevoeligheid is een informatiestandaard. Overeenkomstig de lagen van interoperabiliteit zijn aanvullende afspraken nodig om in de praktijk te komen tot implementatie van een informatieoverdracht. Daarbij gelden altijd de wettelijke kaders als uitgangspunt.

Kwalificatie

Op deze informatiestandaard is een Nictiz kwalificatie van toepassing. Kwalificatie vindt plaats per systeemrol. Voor meer informatie, stuur een mail naar 'kwalificatie@nictiz.nl'. Kwalificatiescripts zijn momenteel nog niet beschikbaar.

Use cases

De informatiestandaard bestaat uit drie use cases. Iedere use case is koppelt met een scenario in ART-DECOR. Use case 1 betreft het vastleggen van contra-indicatie. Use case 2 betreft het opvragen en opleveren van contra-indicatie t.b.v. medicatiebewaking (PULL). Use case 3 betreft het versturen van een contra-indicatie naar een andere zorgverlener (PUSH).

Use case 1 – Vastleggen Contra-indicatie

Procesbeschrijving

Precondities

De zorgverlener is ingelogd in het eigen informatiesysteem en is geautoriseerd om contra-indicaties vast te leggen met juiste authenticatie. Voordat een contra-indicatie wordt vastgelegd vindt er een risico-inschatting plaats van de medicamenteuze behandelingen en de huidige conditie van de cliënt conform geldende richtlijnen.

Trigger

Naar aanleiding van vaststelling van een contra-indicatie wordt deze vastgelegd door desbetreffende zorgverlener in het informatiesysteem van de instelling.

Basic flow

1. De zorgverlener legt de contra-indicatie van de patiënt digitaal vast in het eigen informatiesysteem van desbetreffende instelling.

Postcondities

De contra-Indicatie is vastgelegd en wordt overzichtelijk getoond aan de zorgverlener in het eigen informatiesysteem.

Patiënt journey / Business use case

• Contra-indicatie bij een diagnose

Een internist constateert/diagnosticeert Diabetes Mellitus en legt deze diagnose vast. De zorgverlener wordt door zijn systeem geattendeerd op een contra-indicatie bij deze diagnose en geeft aan dat deze van toepassing is. Bij het vastleggen wordt in ieder geval de contra-indicatienaam volgens de G-standaard Contra Indicaties (Tabel 40) en de begindatum vastgelegd. Deze contra-indicatie wordt vanaf de begindatum van de contra-indicatie meegenomen in de medicatiebewaking. Contra-indicatie: Diabetes, vanaf heden, internist

• Contra-indicatie op basis van patiëntverhaal

Een patiënt vertelt de huisarts dat zij net een maand zwanger is. De zorgverlener legt deze contra-indicatie digitaal vast in zijn eigen informatiesysteem. Hierbij wordt in ieder geval de contra-indicatienaam "zwangerschap" vastgelegd. Daarnaast legt de zorgverlener ook de begindatum van de contra-indicatie vast, dit zal de datum van vastleggen zijn omdat niet met terugwerkende kracht kan worden bewaakt. Als einddatum geeft de arts +10 maanden aan zodat de CI niet onnodig open blijft staan. Als bij het voorschrijven een geneesmiddel wordt gekozen, wat een patiënt met deze contra-indicatie beter niet kan gebruiken, zal de medicatiebewaking dit signaleren. De contra-indicatie wordt vanaf de begindatum tot de einddatum van de contra-indicatie meegenomen in de medicatiebewaking. Contra-indicatie: Zwangerschap, vanaf heden, heden+9 maanden, huisarts

• Insulinegebruik, maar geen contra-indicatie

Het medicatiebewakingssysteem van de apotheker suggereert een contra-indicatie Diabetes omdat de patiënt insuline gebruikt. De apotheker vraagt na bij de patiënt of de patiënt diabetes heeft. De patiënt geeft aan geen diabetes te hebben maar de medicatie ergens anders voor te gebruiken. Contra-indicatie: -

• Contra-indicatie afsluiten

De internist stelt vast dat de DM type II die de patiënt sinds 18 oktober 2016 had, in remissie is. De patiënt wordt aangeraden zijn leefstijl zo voort te zetten. De specialist sluit in het systeem de contra-indicatie die hij had genoteerd af door de datum van vandaag als einddatum te hanteren. Hij besluit ook in de reden van afsluiten te vermelden dat de DM is opgelost zodat andere zorgverlener begrijpen waarom hij deze contra-indicatie afsluit. Contra-indicatie: ‘Diabetes’, 18-10-2016 – heden, ‘Remissie’, internist

Bedrijfsrollen

Deze use case kent één bedrijfsrol, weergegeven in tabel 1.

Tabel 1. Bedrijfsrollen use case 1.

Bedrijfsrol	Activiteit
Zorgverlener	Legt de contra-indicatie van de patiënt vast in het eigen informatiesysteem van de instelling.

Onderstaande afbeelding (figuur 1) toont de bedrijfsrol en de activiteit die uitgevoerd wordt.

.

Systemen & Systeemrollen

Alle bedrijfsrollen maken in ieder gebruik van een informatiesysteem (XIS). Deze systemen kennen ieder verschillende systeemrollen, die het uitwisselen van gegevens tussen deze systemen mogelijk maken. Echter gaat deze use case niet over het uitwisselen van gegevens tussen systemen, maar enkel het vastleggen van gegevens in één XIS (het eigen bronsysteem), zie figuur 2.

VERWIJZING Art Decor (Systeemrollen worden in ART-DECOR als actor opgenomen bij de transacties). --> VOLGT

Transacties & Transactiegroepen

Het uitwisselen van gegevens tussen de verschillende systeemrollen gebeurt op basis van transacties, een verzameling van transacties (bijvoorbeeld een vraag- en antwoordbericht) vormt een zogeheten transactiegroep.

In deze use case is geen sprake van uitwisseling van gegevens tussen de verschillende systeemrollen. De stransactie(groep) die plaats vindt is het vastleggen van contra-indicatie in het eigen systeem. De gegevenselementen die vastgelegd moeten worden zijn gespecificeerd in ART-DECOR.

Het overzicht in tabel 1b maakt het mogelijk direct de gewenste scenario’s, transactiegroepen en/of transacties te raadplegen in ART-DECOR.

Tabel 1b Referenties naar ART-DECOR transacties voor vastleggen contra-indicatie (PULL).

Scenario	Transactiegroep	Transactie
Contra-Indicatieverstrekker	Contra-Indicatie vastleggen	Vastleggen Contra-Indicatie in eigen informatiesysteem

Use case 2 – Opvragen en aanleveren contra-indicatie (PULL)

Procesbeschrijving

Precondities

De medicatiebewaker is ingelogd in het systeem met juiste authenticatie en is geautoriseerd om contra-indicaties op te vragen.

Trigger

De voorschrijver wil (opnieuw) medicatie voorschrijven en/of verstrekken en wil de medicatie toetsen op veiligheid.

Basic flow

1. De zorgverlener, voorschrijver of apotheker die medicatiebewaking wil doen vraagt de bekende contra-indicaties op bij andere zorgverleners.
2. Zorgverleners die een contra-indicatie hebben vastgelegd leveren deze op.
3. Het systeem van de medicatiebewaker ontvangt het bericht en toont de gegevens op het scherm. Het systeem toont daarbij de medicatiebewakingssignalen.

Postcondities

De Contra-indicaties zijn opgevraagd en worden overzichtelijk getoond in het systeem van de medicatiebewaker.

Patiënt journey / Business use case

• Medicatieoverzicht

Een patiënt wordt vanwege een hartstilstand met opgenomen in het ziekenhuis. In de ambulance haalt de broeder het medicatieoverzicht op inclusief de contra-indicaties. Op de lijst is te lezen dat de internist op 15 mei 2008 Diabetes als contra-indicatie heeft vastgelegd. De broeder neemt dit over in zijn informatiesysteem. Contra-indicatie: Diabetes, 15-5-2008, internist

• Medicatieverificatie

Een medisch specialist uit het ziekenhuis wil medicatieverificatie uitvoeren voorafgaand aan het voorschrijven van medicatie. Hiervoor vraagt hij/zij alle contra-indicaties van de patiënt op als onderdeel van medicatieoverzicht. Voor het opvragen van contra-indicaties van een patiënt, is minimaal het identificatienummer van desbetreffende patiënt nodig. Daarnaast kan het verzoek tot het beschikbaarstellen van contra-indicatie(s) specifieker worden gemaakt door het toevoegen van een begindatum, einddatum, contra-indicatienaam of het identificatienummer van een contra-indicatie.

Bedrijfsrollen

Deze use case kent twee bedrijfsrollen, een overzicht is weergegeven in tabel 2.

Tabel 2. Bedrijfsrollen use case 2.

Bedrijfsrol	Activiteit
Medicatiebewaker	Wilt contra-indicatie opvragen
Contra-indicatie verstrekker	Levert contra-indicatie op, dit kan bijvoorbeeld een voorschrijver of verstrekker zijn

Onderstaande afbeelding toont de bedrijfsrollen en de activiteiten die zij uitvoeren.

.

Systemen & Systeemrollen

Alle bedrijfsrollen maken ieder gebruik van een informatiesysteem (XIS). Deze systemen kennen ieder verschillende systeemrollen, die het uitwisselen van gegevens tussen deze systemen mogelijk maken. Elke XIS per bedrijfsrol vervult 2 systeemrollen, namelijk:

• CIO-CIB [3]: beschikbaarstellend systeem
• CIO-CIR [4]: raadplegend systeem (zie figuur 4).

.

Transacties & Transactiegroepen

Het uitwisselen van gegevens tussen de verschillende systeemrollen gebeurt op basis van transacties, een verzameling van transacties (bijvoorbeeld een vraag- en antwoordbericht) vormt een zogeheten transactiegroep. Figuur 5 toont de samenhang tussen de bedrijfsrollen, bedrijfsprocessen, systeemrollen transacties en transactiegroepen die onderdeel uitmaken van Opvragen en aanleveren contra-indicatie (PULL).

Zoals zichtbaar is in bovenstaande afbeelding, hebben sommige bedrijfsactiviteiten een bepaalde transactie tot gevolg. Deze transactie wordt uitgevoerd door een systeemrol, en maakt onderdeel uit van een transactiegroep. De gegevenselementen die als onderdeel van de transacties tussen systeemrollen worden uitgewisseld, zijn gespecificeerd in ART-DECOR.

Het overzicht in tabel 3 maakt het mogelijk direct de gewenste scenario’s, transactiegroepen en/of transacties te raadplegen in ART-DECOR.

Tabel 3. Referenties naar ART-DECOR transacties voor Opvragen en aanleveren contra-indicatie (PULL).

Scenario:	Transactiegroep:	Transacties
Contra-Indicatie (2)	Contra-Indicatie (PULL)	Raadplegen contra-indicatie Beschikbaar stellen contra-indicatie

Use case 3 – Versturen van Contra-indicatie (PUSH)

Procesbeschrijving

Precondities

De zorgverlener van de sturende zorgorganisatie is ingelogd in het systeem met juiste authenticatie en is geautoriseerd om contra-indicatie te versturen.

Trigger

De reeds bekende of zojuist vastgelegde contra-indicatie wordt doorgestuurd naar een bekende ontvangende zorgorganisatie/zorgverlener om deze op de hoogte te stellen van contra-indicatie.

Basic flow

1. De zorgverlener van de sturende organisatie stuurt een contra-indicatie bericht naar de ontvangende zorgorganisatie.
2. Het systeem van de ontvangende zorgorganisatie ontvangt het bericht en toont de gegevens op het scherm van de zorgverlener.

Postcondities

De contra-indicatie is gestuurd naar de ontvangende organisatie. De contra-indicatie wordt overzichtelijk getoond aan de zorgverlener van de ontvangende organisatie.

Patiënt journey / Business use case

• Ontslag

Een patiënt is vanwege een hartstilstand opgenomen in het ziekenhuis. In het ziekenhuis is op 7 juli 2019 een contra-indicatie voor X vastgesteld en vastgelegd in het ziekenhuisinformatiesysteem. Bij ontslag wordt de contra-indicatie door de specialist verstuurd naar de huisarts en vaste apotheek van de patiënt. De huisarts en apotheek nemen deze contra-indicatie over in hun systeem. Bij medicatiebewaking door huisarts en apotheek wordt deze contra-indicatie nu ook gecontroleerd. Contra-indicatie: X, 7-7-2019, cardioloog

Bedrijfsrollen

De use case kent twee bedrijfsrollen, zoals weergegeven in tabel 4.

Tabel 4. Bedrijfsrollen use case 3.

Bedrijfsrol	Activiteit
Zorgverlener (van de sturende organisatie)	Verstuurd de contra-indicatie van de patiënt naar een reeds bekende zorgorganisatie
Zorgverlener (van de ontvangende organisatie)	Ontvangt de contra-indicatie van de sturende organisatie

Figuur 6 toont de bedrijfsrollen en de activiteiten die zij uitvoeren.

Figuur 6. Activiteitendiagram versturen contra-indicatie.

.

Systemen & Systeemrollen

Alle bedrijfsrollen maken gebruik van een informatiesysteem (XIS). De systemen kennen ieder verschillende systeemrollen, die het uitwisselen van gegevens tussen deze systemen mogelijk maken.

Elke XIS per bedrijfsrol vervult 2 systeemrollen, namelijk:

• CIO-CIS [1]: sturend systeem.
• CIO -CIO [2]: ontvangend systeem.

Zie ook onderstaande afbeelding (figuur 7).

Figuur 7. Systemen en systeemrollen binnen Versturen van contra-indicatie (PUSH)

.

VERWIJZING Art Decor (Systeemrollen worden in ART-DECOR als actor opgenomen bij de transacties). --> VOLGT

Transacties & Transactiegroepen

Het uitwisselen van gegevens tussen de verschillende systeemrollen gebeurt op basis van transacties, een verzameling van transacties (bijvoorbeeld een vraag- en antwoordbericht) vormt een zogeheten transactiegroep.

Figuur 8 toont de samenhang tussen de bedrijfsrollen, bedrijfsprocessen, systeemrollen transacties en transactiegroepen die onderdeel uitmaken van Versturen contra-indicatie (PUSH).

Figuur 8. Use case Diagram Versturen contra-indicatie (PULL).

Zoals zichtbaar is in bovenstaande afbeelding, hebben sommige bedrijfsactiviteiten een bepaalde transactie tot gevolg. Deze transactie wordt uitgevoerd door een systeemrol, en maakt onderdeel uit van een transactiegroep. De gegevenselementen die als onderdeel van de transacties tussen systeemrollen worden uitgewisseld, zijn gespecificeerd in ART-DECOR. Tabel 5 maakt het mogelijk direct de gewenste scenario’s, transactiegroepen en/of transacties te raadplegen in ART-DECOR.

Het overzicht in tabel 5 maakt het mogelijk direct de gewenste scenario’s, transactiegroepen en/of transacties te raadplegen in ART-DECOR.

Tabel 5. Referenties naar ART-DECOR transacties voor opvragen en aanleveren contra-indicatielijst (PULL).

Scenario	Transactiegroep	Transacties
Contra-indicatie (2)	Contra-indicatie (PUSH)	Sturen contra-indicatie Ontvangstbevestiging contra-indicatie

Aanwijzingen / eisen voor functionaliteit van systemen

Tekst opnemen over HPK t/m SNK voor medicatiebewaking (in overleg met Leonora), dit hoort bij overgevoeligheid

Referenties

Eem overzicht van de referenties wordt weergegeven in tabel 6.

Tabel 6. Referenties.

Auteur	Titel	Versie	Datum	Bron	Organisatie
Nictiz	Informatiestandaarden Medicatieveiligheid			Website Nictiz	Nictiz
Actiz, FNT, GGZ et al.	Richtlijn Overdracht van medicatiegegevens in de keten	1.0	April 2008
Gert Koelewijn, Froukje Harkes, Idzinga	Registratie en overdracht geneesmiddelovergevoeligheden	1.0	Januari 2017		Nictiz

Paginahistorie

Een overzicht van de paginahistorie wordt weergegeven in tabel 7.

Tabel 7. Paginahistorie.

Versie	Datum	Omschrijving
1.0	27-05-2020	Conceptversie 1.0