Lab:Vdraft Ontwerp Lab2zorg

1 Algemeen

Deze pagina beschrijft het functioneel ontwerp van Lab2zorg, dit is één van de toepassingen van de Informatiestandaard uitwisseling laboratoriumgegevens. Het overkoepelend ontwerp vind je hier. Diverse begrippen die in dit functioneel ontwerp van Lab2zorg gebruikt worden, worden nader toegelicht in de Begrippenlijst

Lab2zorg zorgt ervoor dat zorgverleners, zoals apothekers en huisartsen, direct elektronisch de laboratoriumresultaten van hun patiënten kunnen sturen of inzien. Deze categorie bevat alle uitwisselingen tussen laboratoria en zorgverleners én de uitwisseling van laboratoriumgegevens door zorgverleners onderling.

Uitwisseling laboratoriumgegevens proces

Zowel labspecialisten als zorgverleners maken gebruik van een informatiesysteem, respectievelijk:

• XIS (zorgverlenerinformatiesysteem).
• LIS (laboratoriuminformatiesysteem).

De uitwisseling van laboratoriumresultaten vindt plaats:

• tussen labspecialist en zorgverlener
• tussen zorgverleners onderling

Onderstaande afbeeldingen tonen de bedrijfsrollen en de activiteiten die zij uitvoeren.

Bij uitwisseling tussen zorgverleners onderling worden de verschillende bedrijfsrollen vervuld door een zorgverlener.

2 Usecases

Lab2zorg kent op dit moment 3 usecases:

1. Zorgverlener vraagt laboratoriumonderzoek aan en ontvangt het resultaat van het laboratorium. (voor uitwerking zie hier).
2. Zorgverlener raadpleegt laboratoriumresultaten, beschikbaar gesteld door het laboratorium of de aanvrager (voor uitwerking zie hier).
3. Aanvrager stuurt laboratoriumresultaten door naar zorgverlener (voor uitwerking zie hier).

2.1 Zorgverlener vraagt laboratoriumonderzoek aan en ontvangt het resultaat van het laboratorium in zijn/haar XIS

2.1.1 Doel en relevantie

Zorgverleners kunnen voor het opstellen van hun behandelplan aanvullend labonderzoek nodig hebben. Hiervoor doen zij dan een aanvraag bij een laboratorium, dat hun de uitslag vervolgens toestuurt in een resultaatbericht.

Redenen voor het versturen/ontvangen van een resultaatbericht zijn:

• De resultaten van een aanvraag voor bloedonderzoek moeten inzichtelijk worden voor de aanvrager van het onderzoek.

Dit proces komt overeen met patientjourney 1 en bevat de berichten 1A, 1B, en 2 uit de Richtlijn Uitwisseling laboratoriumgegevens . In dit proces wordt de aanvraag van een zorgverlener naar het laboratorium omschreven en het antwoord na uitvoer van het laboratoriumonderzoek teruggestuurd.

Voor een voorbeeldscenario wanneer deze uitwisseling plaats kan vinden zie scenario's

2.1.2 Proces en context

2.1.2.1 Preconditie

• De zorgverlener heeft de opdracht via het XIS (zorgverlenerinformatiesysteem) gestuurd naar het laboratorium.
• Het monster is ook naar het laboratorium gestuurd^*.

^{*Het monster kan zowel door de aanvragende zorgverlener als door een derde partij afgenomen worden. Afhankelijk hiervan zijn de monstergegevens direct in het aanvraagbericht aanwezig of worden deze later toegevoegd.}

2.1.2.2 Trigger event

De zorgverlener heeft een laboratoriumaanvraag ingediend bij het laboratorium. Het bloedonderzoek is uitgevoerd en de resultaten moeten worden gestuurd/gecommuniceerd naar de zorgverlener.

2.1.2.3 Processtappen

• Het XIS van de huisarts of specialist stuurt een opdracht naar het LIS (Laboratoriuminformatiesysteem) van het laboratorium.
• Het monster wordt naar het laboratorium gestuurd en wordt geregistreerd in het LIS.
• De laboratoriumanalisten voeren het gevraagde onderzoek uit en registreren het resultaat in het LIS.
• De resultaten worden technisch geconfirmeerd en zo nodig geautoriseerd door de laboratoriumspecialist.
• Het LIS stuurt de laboratoriumresultaten op naar het XIS van de aanvrager.

2.1.2.4 Postcondities

• De opdracht van het laboratoriumonderzoek staat in het LIS.
• De resultaten van het laboratoriumonderzoek staan in het XIS van de aanvrager.
• De zorgverlener ziet het laboratoriumresultaat in het XIS.

2.1.3 Bedrijfsrollen en UML activity diagram

Bedrijfsrol	Toelichting
Zorgverlener	Vraagt laboratoriumonderzoek aan en ontvangt het laboratoriumresultaat van de laboratoriumspecialist of zorgverlener.
Laboratoriumspecialist	Voert laboratoriumonderzoek uit en/of levert laboratoriumresultaten op

Onderstaande afbeelding toont de verschillende activiteiten uit de procesbeschrijving die door de bedrijfsrollen worden uitgevoerd.

2.1.4 Informatieoverdracht

2.1.4.1 Systemen & Systeemrollen

Zowel de zorgverlener en laboratoriumspecialist maken ieder gebruik van een informatiesysteem, respectievelijk Zorgverlenerinformatiesysteem (XIS) en Laboratoriuminformatiesysteem (LIS). Deze systemen kennen ieder verschillende systeemrollen, die het uitwisselen van gegevens tussen deze systemen mogelijk maken. In ART-DECOR worden de systeemrollen als Actor beschreven.

Het LIS vervult in deze use case de volgende systeemrollen:

• LaboratoriumresultaatOpdrachtOntvangend Systeem [LAB-LOO]
• LaboratoriumresultaatAntwoordSturend Systeem [LAB-LAS]

Het XIS vervult in deze use case de systeemrollen:

• LaboratoriumresultaatOpdrachtSturend Systeem [LAB-LOS]
• LaboratoriumresultaatAntwoordOntvangend Systeem [LAB-LAO]

Systeemrollen Opdracht laboratoriumonderzoek

Systeemrollen bij Sturen Labresultaat

2.1.4.2 Transacties & Transactiegroepen

Onderstaande afbeelding toont de samenhang tussen de processen, bedrijfsrollen, systemen, systeemrollen, transacties en transactiegroep die onderdeel uitmaken van de opdracht laboratoriumonderzoek.

Use case diagram opdracht laboratoriumonderzoek

Use case diagram sturen laboratoriumresultaat

In de bovenstaande afbeelding is zichtbaar dat sommige bedrijfsactiviteiten een bepaalde transactie tot gevolg hebben. Deze transactie wordt uitgevoerd door een systeemrol en maakt onderdeel uit van een transactiegroep.

De onderstaande tabel maakt het mogelijk direct de gewenste use cases (scenario’s), transactiegroepen en/of transacties te raadplegen in ART-DECOR of ander document.

Use Case(s) Scenario's)	Transactiegroep	Transacties	Systeemrol(len)	Systemen	Bedrijfsrollen
Lab2zorg:Zorgverlener stuurt opdracht labonderzoek	Laboratoriumonderzoek opdracht (PUSH)	Sturen opdracht labonderzoek	[LAB-LOS]	XIS	Zorgverlener
		Ontvangen opdracht labonderzoek	[LAB-LOO]	LIS	Labspecialist
Lab2zorg:Labspecialist stuurt labresultaten	Laboratoriumonderzoek resultaat (PUSH)	Sturen resultaat labonderzoek	[LAB-LAS]	LIS	Labspecialist
		Ontvangen resultaat labonderzoek	[LAB-LAO]	XIS	Zorgverlener

2.2 Zorgverlener raadpleegt laboratoriumresultaten

Zorgverleners hebben, om een volledig beeld van hun patiënt te hebben, de laatste laboratoriumresultaten van de patiënt nodig. Een zorgverlener kan deze op ieder moment raadplegen. Redenen voor raadplegen zijn:

• Bij de apotheek voor verstrekking van specifieke medicatie (medicatiebewaking),
• Voordat de voorschrijver een recept voorschrijft controleert hij/zij of er recente relevante laboratoriumresultaten zijn (medicatiebewaking),
• Wanneer een zorgverlener voor het zorgproces behoefte heeft aan recente laboratoriumresultaten,
• Wanneer een zorgverlener een melding krijgt dat er een laboratoriumresultaat voor hem/haar beschikbaar is gesteld.

Het raadplegen van medische gegevens wordt bij voorkeur gedaan bij de bron van de informatie. In het geval van laboratoriumresultaten; het laboratorium. Op het moment van schrijven is het voor een groot deel van de laboratoria in Nederland nog niet mogelijk laboratoriumresultaten beschikbaar te stellen voor raadplegen. Daarom wordt in dit functioneel ontwerp ook het scenario uitgewerkt dat de aanvrager van het laboratoriumonderzoek de resultaten beschikbaar stelt voor overige zorgverleners. Deze use case is onderdeel van patient journey 2 uit de Richtlijn Uitwisseling laboratoriumgegevens (pagina 17) en bevat de berichten 4 en 5 (pag 25-26). Het doel is om laboratoriumresultaten beschikbaar te stellen voor alle zorgverleners die deze nodig hebben voor de behandeling van de patiënt.

Voor een aantal voorbeeldscenario's wanneer deze uitwisseling plaats kan vinden zie scenario's

2.2.1 Doel en relevantie

Hergebruik van laboratoriumresultaten wordt gestimuleerd doordat deze beschikbaar zijn en ten alle tijden geraadpleegd kunnen worden. Dit vermindert het dubbel uitvoeren van onderzoeken, dit komt ten goede aan de patiënt en is kostenbesparend.

2.2.2 Proces en context

2.2.2.1 Preconditie

• De patiënt heeft toestemming gegeven om zijn of haar laboratoriumresultaten uit te wisselen.

Wanneer het laboratorium de resultaten beschikbaar stelt:

• De zorgverlener heeft de vraag via het XIS naar het laboratorium gestuurd.
• Het onderzoek is uitgevoerd en de resultaten zijn ingevoerd in het LIS.
• Het laboratoriumresultaat heeft de status definitief.
• Het laboratoriumresultaat is aangemeld voor raadplegen.

Wanneer een zorgverlener de resultaten beschikbaar stelt:

• Het laboratoriumresultaat is opgenomen in het XIS.
• Het laboratoriumresultaat heeft de status definitief.
• Het laboratoriumresultaat in het XIS is aangemeld voor raadplegen.

2.2.2.2 Trigger event

Tijdens de behandeling van een patiënt heeft een zorgverlener behoefte aan recente laboratoriumresulten. Bijvoorbeeld ten behoeve van medicatiebewaking door een apotheker.

2.2.2.3 Processtappen:

• Het XIS van de huisarts, apotheker¹ of specialist vraagt laboratoriumresultaten op bij andere zorgverleners (LIS of XIS).
• De bevraagde XISsen /LISsen leveren de opgevraagde laboratoriumresultaten op indien beschikbaar.
• Het Laboratoriumresultaat wordt op de juiste manier verwerkt in het dossier van de raadplegende partij.

2.2.2.4 Postconditie:

• De zorgverlener heeft inzage in de laboratoriumresultaten in zijn/haar XIS.
• De bron kan nagaan wie laboratoriumresultaten bij hem heeft geraadpleegd (i.v.m. rectificatie).

1. Voor openbare apothekers is er door de KNMP en de NHG een gelimiteerde lijst op gesteld van resultaten die ingezien mogen worden. Deze lijst staat op de website van Nictiz

2.2.3 Bedrijfsrollen en UML activity diagram

In deze use case raadpleegt een zorgverlener laboratoriumresultaten. Anderzijds kan een zorgverlener ook degene zijn die een laboratoriumresultaat beschikbaar stelt.

Bedrijfsrol	Toelichting
Zorgverlener - raadplegend	Raadpleegt laboratoriumresultaten
Zorgverlener - beschikbaarstellend	Stelt laboratoriumresultaten beschikbaar voor andere zorgverleners
Labspecialist	Stelt de laboratoriumresultaten beschikbaar voor zorgverleners

Onderstaande afbeelding toont de verschillende activiteiten uit de procesbeschrijving die door de bedrijfsrollen worden uitgevoerd.

2.2.4 Informatieoverdracht

2.2.4.1 Systemen & Systeemrollen

Zowel de zorgverlener en laboratoriumspecialist maken ieder gebruik van een informatiesysteem, respectievelijk XIS en LIS. Deze systemen kennen ieder verschillende systeemrollen, die het uitwisselen van gegevens tussen deze systemen mogelijk maken. In ART-DECOR worden de systeemrollen als Actor beschreven.

Het LIS vervult in deze use case de volgende systeemrollen:

• Laboratoriumresultaat- LabResultaatBeschikbaarstellend Systeem [LAB-LRB]

Het XIS kan in deze use case twee systeemrollen vervullen:

• Laboratoriumresultaat- LabResultaatBeschikbaarstellend Systeem [LAB-LRB]
• Laboratoriumresultaat- LabResultaatRaadplegend Systeem [LAB-LRR]

2.2.4.2 Transacties & Transactiegroepen

Onderstaande afbeelding toont de samenhang tussen de bedrijfsrollen, bedrijfsactiviteiten, systeemrollen en transacties en transactiegroep die onderdeel uitmaken van het raadplegen van laboratoriumresultaten.

In de bovenstaande afbeelding is zichtbaar dat sommige bedrijfsactiviteiten een bepaalde transactie tot gevolg hebben. Deze transactie wordt uitgevoerd door een systeemrol en maakt onderdeel uit van een transactiegroep.

De onderstaande tabel maakt het mogelijk direct de gewenste scenario’s, transactiegroepen en/of transacties te raadplegen in ART-DECOR of ander document.

Scenario's	Transactiegroep	Transacties	Systeemrol(len)	Systemen	Bedrijfsrollen
Lab2zorg	Raadplegen/Beschikbaarstellen laboratoriumresultaten (PULL)	Raadplegen laboratoriumresultaten	[LAB-LRR]	XIS	Zorgverlener raadplegend
		Beschikbaar stellen laboratoriumresultaten	[LAB-LRB]	LIS of XIS	Laboratoriumspecialist of Zorgverlener beschikbaarstellend

2.3 Zorgverlener stuurt laboratoriumresultaten naar andere zorgverlener

Deze usecase komt overeen met patient journey 3 uit de Richtlijn Uitwisseling laboratoriumgegevens (pagina 18) en bevat bericht 6 (pag 26).

De usecase kent twee varianten:

1. de laboratoriumresultaten worden, met bijvoorbeeld een medicatievoorschrift, meegestuurd
2. er worden alleen laboratoriumresultaten gestuurd

In onderstaande tekst wordt geen onderscheid tussen beide varianten gemaakt.

Voor een aantal voorbeeldscenario's wanneer deze uitwisseling plaats kan vinden zie scenario's

2.3.1 Doel en relevantie

Het onderling uitwisselen van laboratoriumresultaten door zorgverleners, bijvoorbeeld in het kader van medicatiebewaking, bevordert het hergebruik van de betreffende informatie in het belang van de continuïteit van de zorg voor de patiënt.

2.3.2 Proces en context

2.3.2.1 Preconditie

• De patiënt heeft toestemming gegeven om zijn of haar laboratoriumresultaten uit te wisselen.¹
• De zorgverlener, zoals huisarts of specialist, heeft een labresultaat in het XIS.
• Het labresultaat heeft de status definitief.

2.3.2.2 Trigger event

Er zijn meerdere trigger events voor dit proces:

• een zorgverlener heeft een laboratoriumresultaat ontvangen dat mogelijk relevant is voor andere zorgverleners (bijvoorbeeld in het kader van medicatiebewaking).
• een bijzonder geval hiervan geldt het volgende: een zorgverlener die onderzoek heeft laten doen naar de nierfunctie deelt een afwijkende nierfunctiewaarde mee aan de door de patiënt aangewezen apotheker.²

2.3.2.3 Processtappen:

• Het XIS van de zorgverlener stuurt het labresultaat naar het XIS van de andere zorgverlener.
• Het XIS van de andere zorgverlener ontvangt het resultaat en stuurt een ontvangstbevestiging.

2.3.2.4 Postconditie

• De laboratoriumresultaten zijn beschikbaar in het XIS van de ontvangende zorgverlener.

1. Op basis van de Regeling geneesmiddelenwet artikel 6.10 geldt hierop de volgende uitzondering. Bij afwijkende nierfunctiewaarden is de aanvrager van het onderzoek verplicht deze waarden te delen met de door de patiënt aangewezen apotheker.

2. Op basis van de Regeling geneesmiddelenwet artikel 6.10.

2.3.3 Bedrijfsrollen en UML activity diagram

In deze use case is zowel degene die laboratoriumresultaten verstuurt als degene die ze ontvangt een zorgverlener.

Bedrijfsrol	Toelichting
Zorgverlener - versturend	Verstuurt laboratoriumresultaten naar andere zorgverlener
Zorgverlener - ontvangend	Ontvangt laboratoriumresultaten

Onderstaande afbeelding toont de verschillende activiteiten uit de procesbeschrijving die door de bedrijfsrollen worden uitgevoerd.

2.3.4 Informatieoverdracht

2.3.4.1 Systemen & Systeemrollen

De zorgverlener die het laboratoriumresultaat verstuurt en de zorgverlener die het laboratoriumresultaat ontvangt maken ieder gebruik van een eigen XIS. Deze systemen kennen ieder verschillende systeemrollen, die het uitwisselen van gegevens tussen deze systemen mogelijk maken. In ART-DECOR worden de systeemrollen als Actor beschreven.

Het XIS vervult in deze use case de systeemrollen:

• Laboratoriumresultaat- LabResultaatSturend Systeem [LAB-LRS]
• Laboratoriumresultaat- LabResultaatOntvangend Systeem [LAB-LRO]

2.3.4.2 Transacties & Transactiegroepen

Onderstaande afbeelding toont de samenhang tussen de bedrijfsrollen, bedrijfsactiviteiten, systeemrollen en transacties en transactiegroep die onderdeel uitmaken van Lab2zorg.

In de bovenstaande afbeelding is zichtbaar dat sommige bedrijfsactiviteiten een bepaalde transactie tot gevolg hebben. Deze transactie wordt uitgevoerd door een systeemrol en maakt onderdeel uit van een transactiegroep.

De onderstaande tabel maakt het mogelijk direct de gewenste use cases (scenario’s), transactiegroepen en/of transacties te raadplegen in ART-DECOR of ander document.

Scenario	Transactiegroep	Transacties	Systeemrol(len)	Systemen	Bedrijfsrollen
Lab2zorg	Sturen/Ontvangen laboratoriumresultaten (PUSH)	Sturen Laboratoriumresultaten	[LAB-LRS]	XIS	Zorgverlener sturend
		Ontvangen Laboratoriumresultaten	[LAB-LRO]	XIS	Zorgverlener ontvangend

3 Functionaliteit

3.1 Aanwijzingen/eisen voor functionaliteit van systemen

Hieronder staan een aantal aanvullende aanwijzingen en eisen voor functionaliteiten van het informatiesysteem die ondersteunt moeten worden om de informatiestandaard volledig en juist te implementeren. Naast deze aanvullende eisen zijn er ook een aantal tijdelijke aanvullingen, die onder bepaalde specifieke voorwaarden gelden. Deze vindt u hier.

3.1.1 Gebruik identificatienummers

3.1.1.1 LaboratoriumUitslagIdentificatie & TestIdentificatie

De laboratoriumUitslagIdentificatie & Testidentificatie zijn unieke ID's ter ontdubbeling van laboratoriumresultaten. Deze dienen door de bron van de resultaten gevuld te worden met een OID die combinatie is van de OID van de bron en een uniek identificatienummer binnen het informatiesysteem van de bron. Dit is ook vastgesteld in de Richtlijn Uitwisseling laboratoriumgegevens.

3.1.1.2 EdifactReferentieNummer

Het EdifactReferentieNummer is een aanvullend veld wat opgenomen is in de informatiestandaard om te zorgen dat in de transitiefase wanneer Laboratoria ook hun resultaten beschikbaar gaan stellen aan zorgverleners, deze ontdubbeld kunnen worden. Ook wanneer de eerder genoemde Ids misschien niet overeenkomen. Het EdifactReferentieNummer dient, voor ieder laboratoriumresultaat wat middels EDIFACT ontvangen is, gevuld te worden met het 'Identificatienummer' uit het segment IDE in het Edifact bericht. Hoe dit in de transitiefase gebruikt dient te worden, is nog in ontwikkeling en volgt in een latere publicatie van dit Functioneel ontwerp.

3.1.2 Kopie-resultaat

In de richtlijn is afgesproken dat een gebruiker van laboratoriumresultaten op de hoogte moet zijn van het feit of deze rechtstreeks van de bron afkomstig zijn. In de uitwisselingen zoals benoemd in paragraaf 2.2 en 2.3 komt het voor dat laboratoriumresultaten beschikbaar gesteld of verstuurd worden door een partij die zelf niet verantwoordelijk was voor de oplevering van het resultaat. In die gevallen wordt in de uitwisseling aangegeven dat het een kopie-resultaat betreft.

3.1.3 Bij rectificatie

Als een resultaat nadat het of door anderen geraadpleegd is of naar anderen doorgestuurd is, gerectificeerd wordt, moeten deze zorgverleners hiervan op de hoogte gesteld worden. Het laboratoriumresultaat moet dan de status "corrected" krijgen.

3.1.4 Rol van de status 'definitief'

Alleen laboratoriumresultaten met status 'definitief' worden beschikbaar gesteld, doorgestuurd of met een ander bericht meegestuurd. Deze beperking geldt niet voor de uitwisseling tussen een laboratorium en de aanvrager van een onderzoek.

3.2 Over de gegevens

3.2.1 Filter of query parameters bij raadplegen

Van laboratoriumresultaten is geen algemene houdbaarheid aan te geven omdat dit afhankelijk is van het type onderzoek en de reden van gebruik van dit onderzoek. Per slot van rekening kan een laboratoriumresultaat een momentopname zijn, maar is soms ook de ontwikkeling in een bepaald gegeven relevant of is een resultaat (bijvoorbeeld genetisch onderzoek) levenslang geldig. Omdat er geen algemene houdbaarheid en dus bewaartermijn op laboratoriumgegevens gezet kan worden is in de richtlijn vastgelegd dat het aan de raadplegende partij is, om de houdbaarheid en toepasbaarheid van een specifiek laboratoriumresultaat te bepalen. Dit brengt echter ook een risico met zich mee, het kan namelijk zijn bij bijvoorbeeld een chronisch zieke patiënt, een patiënt die een tijdlang opgenomen is geweest of een oudere patiënt, dat er een enorme hoeveelheid data uitgewisseld moet worden. Daarom is het van belang dat de raadplegende partij altijd zo specifiek mogelijk raadpleegt, zoals ook vastgelegd in de Richtlijn Uitwisseling laboratoriumgegevens.

Hiervoor zijn een aantal parameters gedefinieerd om op te filteren:

• Identificatienummer van de patiënt (BSN)
• Onderzoek
• TestCode
• TestDatumPeriode (gedefinieerd door een van- en een tot-en-met-datum)

Het beschikbaarstellend systeem kan hiervoor ook een beveiliging instellen door bijv. tot een maximum aantal resultaten terug te koppelen. De raadplegende partij kan hierop kiezen om de zoekterm nader te specificeren.

3.2.2 Beschikbaarstellen en mee/doorsturen van laboratoriumresultaten

De transacties zijn gebaseerd op het gebruik van de zib LaboratoriumUitslag(2020).

Hieraan zijn toegevoegd:

• gegevens van de partij die de betreffende resultaten beschikbaarstelt of verstuurt
• identificaties op het niveau van de LaboratoriumUitslag en LaboratoriumTest
• IndicatorKopie op het niveau van de LaboratoriumUitslag(zie Kopie-resultaat)

Alle gegevens met betrekking tot het monster zijn opgenomen in de transacties. De relevantie van deze gegevens is bij bepaalde toepassingen, zoals microbiologische onderzoeken, relevanter dan bij andere, zoals de klinisch chemie.

De volgende elementen zijn niet opgenomen in de transacties:

• GerelateerdeUitslag
• Aanvrager
• InterpretatieMethode

4 Paginahistorie

Versie	Datum	Omschrijving
3.0.0	26 augustus 2022	FO aangepast aan nieuwe berichten. TO toegevoegd
2.0.0	5 juli 2021	Nieuwe patient journeys ivm nieuwe richtlijn.

4.1 Oude versies Lab2zorg ontwerp

• Ontwerp Lab2zorg versie 2.0.0
• Ontwerp Lab2zorg versie 1.1.0
• Ontwerp Lab2zorg versie 1.0.0