Ontwerp Medicatieproces

Kaders en uitgangspunten

Externe normen en kaders

• In het rapport “Gegevensuitwisseling via het landelijk elektronisch medicatiedossier”, is vastgelegd welke gegevens zullen worden uitgewisseld door de verschillende zorgverleners in het kader van deze zorgtoepassing. Het rapport is een leidraad geweest bij dit ontwerp.
• De Autorisatierichtlijn Medicatiegegevens, waarin is vastgelegd welke beperkingen worden gesteld aan de uitwisseling van patiëntgegevens. Dit is op zijn beurt gedefinieerd in de Gegevensrichtlijn Medicatiegegevens, zoals overeengekomen door hun beroepsverenigingen en de NPCF.
• De Geneesmiddelenwet van 2007 vereist, dat een apotheker alleen UR (uitsluitend op recept) geneesmiddelen mag verstrekken op basis van een recept dat door een bevoegd arts met een handtekening is ondertekend. De wet is leidend in dit ontwerp. Wanneer er een voorschrift zonder elektronische handtekening wordt verzonden aan de apotheek, betekent dat, dat op basis dat bericht geen verstrekking uitgevoerd mag worden.

De richtlijn “overdracht van medicatiegegevens” beschrijft welke gegevens het medicatieoverzicht moet bevatten. De inspectie gezondheidszorg stelt dat deze richtlijn wordt per 1 januari 2011 moet worden nageleefd. In dit ontwerp worden nog niet alle elementen van het medicatieoverzicht ondersteund. Dit ontwerp is voor een belangrijk deel gebaseerd op de richtlijn.

Informatiestandaard Medicatieproces Extramuraal

Beschrijving van de informatiestandaard

De arts en de apotheker zijn verbonden met elkaar door middel van het Electronisch Medisch Dossier (EMD). Hierbij verstuurt de arts medicatievoorschrijvingen naar de apotheker. Vervolgens verstrekt de apotheker de medicatie aan de patiënt.

De volgende transacties kunnen worden uitgevoerd in het medicatieproces. Bij de transacties staat welke actoren een rol spelen in de transactie en of de transactie optioneel of required is binnen het profiel van het extramurale medicatieproces.

Tabel Transacties, actoren en omschrijvingen

Transacties	Actoren	Omschrijving	Optionaliteit
Medicatievoorschriften versturen (met of zonder elektronische handtekening)	Medicatievoorschrift-zender Medicatievoorschrift-ontvanger	Versturen van een medicatievoorschrift. Dit kan zowel met als zonder elektronische handtekening. Een voorschrift zonder EH kan gezien worden als een vooraankondiging van het rechtsgeldige voorschrift met EH. Uitzondering: Bij het verstrekken van Opium is een voorschrift met elektronische handtekening niet rechtsgeldig en voldoet alleen een handgeschreven voorschrift met onuitwisbare inkt.	O
Medicatieverstrekking versturen	Medicatievoorschrift-zender Medicatievoorschrift-ontvanger	Notificeren van medicatievoorschrijver dat er een medicatieverstrekking is gedaan.	O
Verstrekkingen raadplegen	Medicatiebewaker Verstrekkingen-verstrekker	Bewaakt de medicatieveiligheid van het voorschrift of de verstrekking door te kijken naar de al verstrekte verstrekkingen.	R
Condities opvragen	Medicatiebewaker Conditieverstrekker	Bewaakt de medicatieveiligheid van het voorschrift of de verstrekking door te kijken naar eventuele contra-indicaties.	R
Medicatievoorschriften opvragen	Medicatiebewaker Voorschriften-verstrekker	Bewaakt de medicatieveiligheid van het voorschrift of de verstrekking door te kijken naar de al verstrekte voorschriften.	O

Procesflow

Het extramurale medicatieproces begint wanneer de patiënt medicatie voorgeschreven krijgt (inclusief herhaalrecept) of wanneer de arts iets wijzigt in de medicatie die de patiënt gebruikt. De arts controleert voor het voorschrijven op o.a. interacties met andere geneesmiddelen, contra-indicaties, allergiën en dosering. Daarnaast wordt er gekeken naar de medicatiegeschiedenis en gebruik van de patiënt. Wanneer er na het controleren geen reden is om de medicatie niet voor te schrijven, schrijft de arts de medicatie voor en informeert hierover de verstrekker. De voorschrijver zal in veel gevallen eerst een vooraankondiging sturen en later een rechtsgeldig voorschrift (met elektronische handtekening). De verstrekker ontvangt het voorschrift en ook de verstrekker voert medicatieveiligheid uit door te kijken naar de medicatiegeschiedenis en te controleren op o.a. interacties met andere geneesmiddelen, contra-indicaties, allergiën en dosering. Wanneer de apotheker vraagtekens zet bij de medicatie kan hij contact zoeken met de arts en een overleg hebben over de medicatie. Eventueel zal de arts dan een nieuw voorschrift verstrekken. Wanneer de voorgeschreven medicatie getoetst is en er zijn geen twijfels dan wordt de medicatie verstrekt en brengt de verstrekker de voorschrijver op de hoogte van de verstrekking.

Beschrijving van de informatiestandaard

Bij het klinische medicatieproces werken de voorschrijver en de verstrekker binnen hetzelfde gebouw (het ziekenhuis). De medicatiebewaker zit daar buiten. De medicatiebewaker is verbonden met de voorschriftverstrekker en de verstrekkingverstrekker zodat gedane voorschriften en verstrekkingen gebruikt kunnen worden bij de medicatiebewaking. De medicatiebewaker staat in verband met de conditie-verstrekker die bij het bewaken van de medicatie eventuele contra-indicaties kan aangeven.

De volgende transacties kunnen worden uitgevoerd in het klinische medicatieproces en verschillen van de transacties binnen het extramurale medicatieproces. Bij de transacties staat welke actoren een rol spelen in de transactie en of de transactie optioneel of required is binnen het profiel van het klinische medicatieproces.

Tabel Transacties, actoren en omschrijvingen

Transacties	Actoren	Omschrijving	Optionaliteit
Verstrekkingen raadplegen	Medicatiebewaker Verstrekkingen-verstrekker	Bewaakt de medicatieveiligheid door te kijken naar de al verstrekte verstrekkingen.	R
Voorschriften raadplegen	Medicatiebewaker Voorschriften-verstrekker	Bewaakt de medicatieveiligheid door te kijken naar de al verstrekte voorschriften.	O
Potentiële contra-indicaties raadplegen	Medicatiebewaker Conditie-verstrekker	Bewaakt de medicatieveiligheid van het voorschrift of de verstrekking door te kijken naar eventuele contra-indicaties.	R

Procesflow

Het klinische medicatieproces begint wanneer de patiënt opgenomen wordt in een ziekenhuis. Vervolgens wordt er medicatie voorgeschreven en vindt er medicatiebewaking plaats. De medicatiebewaker bewaakt vervolgens de medicatieveiligheid door te kijken naar gedane voorschriften en verstrekkingen en rekening te houden met potentiële contra-indicaties. Hierna wordt er een medicatieopdracht gedaan naar de ziekenhuisapotheek. Dan volgt de medicatiebegeleiding en de interventie. Wanneer dit gebeurd is zal er een verstrekking plaatsvinden en zal de medicatie toegediend worden. Hierna zal er beoordeling plaatsvinden van de toegediende medicatie en eventueel kan de medicatie gewijzigd worden. Wannneer de medicatie aanslaat zal de patiënt ontslagen worden en zal de ontslagmedicatie bepaald worden. Deze ontslag medicatie wordt verstrekt op de extramurale manier. Een uitzondering binnen deze flow is wanneer de patiënt op een SEH-consult is. In dit geval wordt de medicatie meteen toegediend en zal er geen medicatie-opdracht naar de ziekenhuisapotheek plaats vinden. Dit in verband met het feit dat de medicatie op de SEH vaak met spoed toegediend moet worden.

Transacties

Transactie Medicatievoorschriften versturen

Doel

Versturen van een medicatievoorschrift. Dit kan zowel met als zonder elektronische handtekening. Een voorschrift zonder EH kan gezien worden als een vooraankondiging van het rechtsgeldige voorschrift met EH.

Uitzondering: Bij het verstrekken van Opium is een voorschrift met elektronische handtekening niet rechtsgeldig en voldoet alleen een handgeschreven voorschrift met onuitwisbare inkt.

Actoren

1. Medicatievoorschrift-zender
2. Medicatievoorschrift-ontvanger

Interacties

1. verzoekUitvoerenVoorschrift

Usecase

Precondities:

• De voorschrijver is ingelogd in het systeem en is geautoriseerd om medicatie voor te schrijven met juiste authenticatie.

Trigger: Patiënt heeft medicatie nodig.

Basic flow:

1. De voorschrijver maakt een keuze voor de medicatie die hij wil voorschrijven aan de hand van de klachten die de patiënt heeft.
2. Bij het consult en het voorschrijven worden de gegevens uit het eigen patiëntdossier geraadpleegd.
3. De voorschrijver is verantwoordelijk zich ervan te vergewissen dat hij tijdens een consult het meest actuele medicatieoverzicht heeft. De voorschrijver zorgt ervoor dat alle informatie aanwezig is (medicatieveiligheid bewaken).
4. De voorschrijver ondertekent het voorschrift met een elektronische handtekening.
5. De voorschrijver verstuurt het medicatievoorschrift (bericht verzoekUitvoerenVoorschrift) naar de verstrekker.
6. Het systeem van de verstrekker ontvangt het medicatievoorschrift en toont de gegevens uit het bericht aan de verstrekker.

Alternatieve flow:

• Het bericht komt niet aan, er komt een foutmelding terug, ontvangstbevestiging komt niet aan, of het bericht kan niet verstuurd worden door een bepaalde oorzaak.
  • Het versturen wordt nog 3 keer geprobeerd met intervallen van 10 minuten. Dit patroon wordt na een uur herhaald. Als er dan nog geen succes is dan wordt er een melding gestuurd naar de beheerder.
  • Er wordt een uitvallijst aangemaakt zodat te zien is welke medicatievoorschriften niet zijn verzonden.
• De voorschrijver wil alleen een aankondiging sturen van het voorschrift
  • Een elektronische handtekening is dan niet nodig en stap 4 zal overgeslagen worden.

Postcondities:

• Het medicatievoorschrift is verstuurd naar de verstrekker.

Transactie Medicatieverstrekking versturen

Doel

Versturen van een bericht (notificatie) naar medicatievoorschrijver dat er een medicatieverstrekking is gedaan.

Actoren

1. Medicatieverstrekking-zender
2. Medicatieverstrekking-ontvanger

Interacties

1. meldVerstrekking

Usecase

Preconditities:

• De verstrekker is ingelogd in het systeem en is geautoriseerd om medicatie te verstrekken met juiste authenticatie.

Trigger: Ontvangst van voorschrift van voorschrijver.

Basic flow:

1. De gegevens uit het patiëntdossier worden geraadpleegd en er wordt geverifieerd of de gegevens in het patiëntendossier nog correct zijn.
2. Het voorschrift wordt geregistreerd en gecontroleerd. Het originele voorschrift wordt gearchiveerd.
3. De verstrekker zorgt ervoor dat hij op de hoogte is van de actuele situatie van de patiënt (medicatieveiligheid bewaken).
4. Er wordt een keuze gemaakt voor het geneesmiddelproduct door het voorschrift te vertalen naar een geneesmiddel van een specifieke fabrikant in een bepaalde verpakking.
5. De verstrekker verstrekt de medicatie aan de patiënt.
6. Alle geneesmiddelen die verstrekt zijn aan de patiënt (al dan niet op recept) worden geregistreerd.
7. De verstrekker actualiseert de medicatiegegevens in het eigen patiëntdossier.
8. De verstrekker stuurt een meldVerstrekking bericht naar de voorschrijver om de voorschrijver te informeren over de verstrekking.
9. Het systeem van de voorschrijver ontvangt het bericht, zorgt voor een melding aan de voorschrijver en verwerkt de informatie in het systeem.

Alternatieve flow:

• Er zijn redenen te vinden aan de hand van de medicatiebewakingsignalen dat het medicatievoorschrift niet geschikt is voor de patiënt.
  • De verstrekker gaat in overleg met de voorschrijver en samen maken zij een andere medicatiekeuze.
• Het bericht komt niet aan, er komt een foutmelding terug, ontvangstbevestiging komt niet aan, of het bericht kan niet verstuurd worden door een bepaalde oorzaak.
  • Het versturen wordt nog 3 keer geprobeerd met intervallen van 10 minuten. Dit patroon wordt na een uur herhaald. Als er dan nog geen succes is dan wordt er een melding gestuurd naar de beheerder.
  • Er wordt een uitvallijst aangemaakt zodat te zien is welke medicatievoorschriften niet zijn verzonden.

Postcondities:

• De medicatie is verstrekt en de voorschrijver is op de hoogte van de verstrekking.

Transactie Medicatiebewaking/veiligheid uitvoeren

Doel

Bewaken van de medicatieveiligheid van het voorschrift of de verstrekking door te kijken naar de al verstrekte voorschriften en verstrekkingen en potentiële contra-indicaties.

Transactie Medicatievoorschriften opvragen

Actoren

1. Medicatiebewaker
2. Voorschrift-verstrekker

Interacties

1. opvragenVoorschriftenlijst
2. opvragenVoorschriften
3. opleverenVoorschriftenlijst
4. opleverenVoorschriften

Usecase

Preconditities:

• De medicatiebewaker is ingelogd in het systeem en is geautoriseerd om de medicatieveiligheid te bewaken met juiste authenticatie.

Trigger: Er is een medicatievoorschrift of verstrekking geschreven dat getoetst moet worden op veiligheid. Basic flow:

1. De medicatiebewaker stuurt een opvragenVoorschriftenlijst bericht naar de voorschrift-verstrekker.
2. De voorschrift-verstrekker ontvangt en bericht verzamelt alle gegevens over de betreffende patiënt.
3. De voorschrift-verstrekker stuurt een opleverenVoorschriftenlijst bericht terug naar de medicatiebewaker.
4. Het systeem van de medicatiebewaker ontvangt het bericht en toont de gegevens op het scherm voor de medicatiebewaker.

Alternatieve flow:

• De medicatievoorschriften zijn maar tot een bepaalde datum nuttig.
  • De opvrager geeft bij stap 1 een datum op tot waar hij de historische medicatievoorschriften van de patiënt wil ontvangen.
• Het bericht komt niet aan, er komt een foutmelding terug, ontvangstbevestiging komt niet aan, of het bericht kan niet verstuurd worden door een bepaalde oorzaak.
  • Het versturen wordt nog 3 keer geprobeerd met intervallen van 10 minuten. Dit patroon wordt na een uur herhaald. Als er dan nog geen succes is dan wordt er een melding gestuurd naar de beheerder.
  • Er wordt een uitvallijst aangemaakt zodat te zien is welke medicatievoorschriften niet zijn verzonden.

Postcondities

• De medicatievoorschriften zijn opgevraagd en overzichtelijk getoond aan de voorschrijver.

Transactie Medicatieverstrekkingen raadplegen

Actoren

1. Medicatiebewaker
2. Verstrekking-verstrekker

Interacties

1. opvragenVerstrekkingenlijst
2. opvragenVerstrekkingen
3. opleverenVerstrekkingenlijst
4. opleverenVerstrekkingen

Usecase

Preconditities:

• De medicatiebewaker is ingelogd in het systeem en is geautoriseerd om de medicatieveiligheid te bewaken met juiste authenticatie.

Trigger: Er is een medicatievoorschrift of verstrekking geschreven dat getoetst moet worden op veiligheid.

Basic flow:

1. De medicatiebewaker stuurt een opvragenVerstrekkingenlijst bericht naar de verstrekking-verstrekker.
2. De verstrekking-verstrekker ontvangt en bericht verzamelt alle gegevens over de betreffende patiënt.
3. De verstrekking-verstrekker stuurt een opleverenVerstrekkingenlijst bericht terug naar de medicatiebewaker.
4. Het systeem van de medicatiebewaker ontvangt het bericht en toont de gegevens op het scherm voor de medicatiebewaker.

Alternatieve flow:

• De medicatieverstrekkingen zijn maar tot een bepaalde datum nuttig.
  • De opvrager geeft bij stap 1 een datum op tot waar hij de historische medicatievoorschriften van de patiënt wil ontvangen.
• Het bericht komt niet aan, er komt een foutmelding terug, ontvangstbevestiging komt niet aan, of het bericht kan niet verstuurd worden door een bepaalde oorzaak.
  • Het versturen wordt nog 3 keer geprobeerd met intervallen van 10 minuten. Dit patroon wordt na een uur herhaald. Als er dan nog geen succes is dan wordt er een melding gestuurd naar de beheerder.

Postcondities:

• De medicatievoorschriften zijn opgevraagd en overzichtelijk getoond aan de voorschrijver.

Transactie Condities opvragen

Actoren

1. Medicatiebewaker
2. Conditie-verstrekker

Interacties

1. opvragenPotentielecontraindicatieslijst
2. opleverenPotentielecontraindicatieslijst

Usecase

Preconditities:

• De medicatiebewaker is ingelogd in het systeem en is geautoriseerd om de medicatieveiligheid te bewaken met juiste authenticatie.

Trigger: Er is een medicatievoorschrift of verstrekking geschreven dat getoetst moet worden op veiligheid.

Basic flow:

1. De medicatiebewaker stuurt een opvragenPotentielecontraindicatieslijst bericht naar de conditie-verstrekker.
2. De conditie-verstrekker stuurt een opleverenPotentielecontraindicatieslijst bericht terug naar de medicatiebewaker.
3. Het systeem van de medicatiebewaker ontvangt het bericht en toont de gegevens op het scherm voor de medicatiebewaker.

Alternatieve flow:

• Het bericht komt niet aan, er komt een foutmelding terug, ontvangstbevestiging komt niet aan, of het bericht kan niet verstuurd worden door een bepaalde oorzaak.
  • Het versturen wordt nog 3 keer geprobeerd met intervallen van 10 minuten. Dit patroon wordt na een uur herhaald. Als er dan nog geen succes is dan wordt er een melding gestuurd naar de beheerder.

Postcondities:

• De condities zijn opgevraagd en overzichtelijk getoond aan de voorschrijver.