Aanpak ontwikkeling informatiestandaard Valrisico en informatiestandaard Delier v1.0
Inleiding
In opdracht van het Zorginstituut Nederland zijn vanuit het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg [1] door Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) in samenwerking met Verenso twee thema's gekozen om uit te werken als informatiestandaard namelijk Valrisico en Delier. Hierbij worden het functioneel ontwerp en de informatiestandaard (specificatie van de gegevensset) per thema opgeleverd. (De implementatie van de informatiestandaarden valt momenteel buiten de scope van de opdracht.)
De informatiestandaard is gebaseerd op de volgende uitgangspunten, zoals onderschreven door vertegenwoordigers van Verenso en V&VN:
- de landelijke kwaliteitstandaard/richtlijn is de bron voor de informatiestandaard
- het primaire zorgproces tussen zorgprofessional en de patiënt/cliënt, opgedeeld in de fases van het zorg- en behandelproces (zie afbeelding 1), staat centraal
- het principe van registratie aan de bron; eenmalige registratie, meervoudig gebruik van gegevens. Dit principe wordt toegepast door gebruik te maken van:
- een selectie van de vastgestelde zorginformatiebouwstenen, zodat de gegevens op eenzelfde manier worden ingebouwd op applicatieniveau
- eenduidig gebruik van termen en definities zoals landelijk vastgesteld en onderschreven door de beroepsgroepen (V&VN en Verenso)
Afbeelding 1: Schematisch overzicht van het zorgproces binnen de organisaties
De aanpak voor het ontwikkelen van de informatiestandaarden is afgeleid van het 'procesmodel voor het ontwikkelen van een subset' [3] en het 'informatiemodel voor interoperabiliteit' [4]. Hierbij dient te worden aangemerkt dat de verschillende processtappen parallel kunnen lopen of gedeeltelijk overlappen.
Opzetten expertgroepen
Ten behoeve van het ontwikkelen van de informatiestandaard is een expertgroep samengesteld met als doel te bepalen welke gegevens per thema relevant zijn. De werving van de experts heeft plaats gevonden via V&VN (afdeling Geriatrie en Psychiatrie) en Verenso.
De expertgroep bestaat uit verpleegkundig specialisten, verpleegkundigen (uit diverse sectoren) en specialisten ouderengeneeskunde (SO). Daarnaast zijn een adviseur van V&VN, een informatieanalist en een medisch terminoloog van Nictiz vertegenwoordigd.
De stuurgroep van het kwaliteitskader Verpleeghuiszorg heeft toezicht op het proces gehouden.
Selecteren en vaststellen van relevante gegevens
Op basis van de kwaliteitsstandaard 'Preventie van valincidenten voor ouderen' (2017) [5] is de informatiestandaard 'valrisico' ontwikkeld en op basis van de richtlijn 'Delier bij volwassenen en ouderen' (2013) [6] de informatiestandaard 'delier'.
Om gegevens vanuit de kwaliteitsstandaard/richtlijn te vertalen naar een informatiestandaard is gebruik gemaakt van een beslissingsondersteunend model, een systematiek waarbij het nemen van inhoudelijke beslissingen wordt ondersteund. Dit is vormgegeven via de ontwikkeling van 'beslisbomen'. Een beslisboom is een stroomdiagram die de informatie bevat die op een bepaald moment in de behandeling van de patiënt/cliënt relevant is, en laat op een overzichtelijke wijze de verschillende keuzemomenten zien en hoe het advies voor de behandeling tot stand komt. Een beslisboom visualiseert de klinische besluitvorming. Een beslisboom bestaat uit een set van gegevens en beslisregels die gebruikt worden om te komen tot een bepaald besluit.
Het ontwikkelen van de informatiestandaarden bestaan uit de volgende stappen:
- Identificeren en analyseren van de adviezen (gebaseerd op evidence of consensus) uit de kwaliteitsstandaard/richtlijn en vertalen naar beslisbomen
- Identificeren van benodigde gegevens en groeperen van deze gegevens volgens de fases van het zorgproces
- Bepalen van de gewenste definitie van deze gegevens in afstemming met bestaande landelijke terminologieën en standaarden en gebruikte definities in zorgproces
- Modellering van de beslisbomen: welke gegevens leiden tot welke aanbevelingen via stroomschema's
- Koppelen van geselecteerde gegevens aan bestaande zorginformatiebouwstenen (zib) [7]
- Ontwikkelen van aanvullende waardenlijst voor zibs Probleem, VerpleegkundigeInterventie en Verrichting, en coderen van deze waardenlijst op basis van SNOMED CT
- Opnemen van gegevens in de informatiestandaard
Validatieproces
Ter consultatie zijn de concept informatiestandaarden voorgelegd aan een klankbordgroep van SO’s en verpleegkundigen/verzorgenden uit diverse sectoren (commentaarronde). Deze brede vertegenwoordiging is relevant, omdat zo beoordeeld kan worden of de informatiestandaarden van toepassing zijn binnen de verschillende sectoren. Hierbij is gevraagd om de informatiestandaard te beoordelen met een recente casus uit de praktijk voor ogen en te bepalen of de informatiestandaard en beslisregels toepasbaar, bruikbaar en volledig zijn. Het commentaar is verwerkt en vervolgens voor laatste controle voorgelegd aan de informatieanalist en de terminoloog met als doel het bewaken van het consistent gebruik van informatie/ terminologie en het datamodel. Na controle is het concept klaar voor bestuurlijke accordering.
Bestuurlijke accordering
In de laatste fase is de informatiestandaard voorgelegd aan stuurgroep van het project. Hierin zijn stakeholders, waaronder V&VN, Verenso, Zorginstituut Nederland, LOC vertegenwoordigd. De deelnemers zijn verantwoordelijk voor de besluitvorming rondom de informatiestandaard; waarbij gekeken wordt of de procedure van ontwikkeling volgens afspraak is verlopen. Als de stuurgroep akkoord gaat met de informatiestandaard kan deze via Nictiz worden gepubliceerd.
Beheer van de informatiestandaard
Voor het beheer van de informatiestandaard worden aanvullende afspraken gemaakt met V&VN, Verenso en Nictiz. Voor het beheer van de informatiestandaard kan gebruik gemaakt worden van de norm NEN 7522. Deze beschrijft het proces, rollen en verantwoordelijkheden. Daarnaast is Nictiz verantwoordelijk voor het beheer van zorginformatiebouwstenen en deze afspraken zijn uitgewerkt (2017) [8]. V&VN heeft onder andere een redactieraad samengesteld waarin zorginhoudelijke experts uit alle zorgsectoren zitting hebben. Zij beoordelen mede de wijzigingsverzoeken die worden ingediend via Nictiz. Bij complexe vraagstukken wordt de vraag voorgelegd aan verpleegkundigen of verzorgenden met specifieke expertise op een bepaald gebied.
Referenties
| Nr | Auteur(s) | Titel | Datum |
|---|---|---|---|
| 1 | Zorginstituut Nederland | Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg | 2017 |
| 2 | Programmateam Registratie aan de bron | Architectuurdocument volume 2: Technische implementatie van zibs | 2017 |
| 3 | Kieft RAMM, Vreeke EM, De Groot EM, Volkert PA, Francke AL, Delnoij DMJ | The development of a nursing subset of patient problems to support interoperability. BMC Med Inform Decis Mak. 2017;17(1):1–12. | 2017 |
| 4 | Chow M, Beene M, O’Brien A, Greim P, Cromwell T, DuLong D, et al | A nursing information model process for interoperability. J Am Med Inform Assoc [Internet]. 2015 May;22(3):608–14. | 2015 |
| 5 | Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie | Preventie van valincidenten bij ouderen | 2017 |
| 6 | Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie | Richtlijn delier Volwassen en ouderen. | 2013 |
| 7 | Programmateam Registratie aan de bron | Architectuurdocument volume 1: De grondbeginselen van zorginformatiebouwstenen en hoe ze gebruikt kunnen worden | 2017 |
| 8 | Smeele F | Beheer afspraken Zorginformatiebouwstenen (zib's) | 2017 |
Tabel 1: Referenties